استپر موتور از قطعات موتور خودرو می‌باشد که خرابی آن بر روی عملکرد موتور تاثیر منفی می‌گذارد و باعث افزایش آلایندگی خودرو می‌شود. انواع استپر موتور و پتانسیومتر با وجود کوچک بودن، وظایف مهمی بر عهده دارند و اطلاع از علائم خرابی استپر موتور و نشانه خرابی استپر موتور خودرو و نگهداری آن بسیار مهم است. زمانی که با نشانه های خرابی استپر موتور روبرو شدید باید حتما آن را تعویض کنید. چراکه علاوه بر عملکرد بد موتور، باعث افزایش آلایندگی خودرو می‌شود. در ادامه این مطلب از وب سایت جاینت پارتس به وظیفه استپر موتور و نشانه های خرابی استپ موتور میپردازیم.
استپر موتور (idle air control valve) از قطعات اساسی مربوط به سیستم تولید گشتاور (موتور) است. این قطعه یدکی خودرو تحت فرمان یونیت موتور می‌باشد و با دریافت دستور از آن عمل می‌کند. یونیت موتور باتوجه به اطلاعاتی که از سنسورهای دیگر دریافت می‌کند به استپر موتور فرمان می‌دهد. به عبارتی دیگر استپر موتور یک عملگر است.
نحوه عملکرد انواع استپر موتور
استپ از قطعات موتوری خودرو است که بر روی دریچه گاز خودروها نصب می‌شود. زمانی که پدال گاز فشرده نباشد، استپر قطعه‌ای الکترونیکی-مکانیکی است که وظیفه تنظیم میزان هوای ورودی به دریچه گاز و روشن نگهداشتن ماشین را بر عهده دارد. استپر با سنسور دریچه گاز و با دریافت و ارسال اطلاعات به ECU مانع از خاموش شدن خودرو در دورهای پایین موتور می‌شود. به همین علت نام دیگر این قطعه، موتور مرحله‌ای دور آرام یا موتور پله‌ای دور آرام است.
به علت وجود این قطعه در قسمت ورودی دریچه گاز امکان آلودگی و کثیف شدن آن با ذرات معلق و دوده روغن وجود دارد. آلودگی استپ سبب اختلال در عملکرد آن می‌شود و باید برای تمیز کردن این قطعه اقدام کرد تا آسیب جدی به موتور وارد نشود. قطعه‌ای که درون استپ است توسط یونیت موتور تحریک می‌شود و مسیری به طول 8 میلی‌متر را به صورت رفت و برگشت طی می‌کند.
حساسیت و ظرافت این قطعه زمانی بیشتر نمایان می‌شود که بدانید کورس حرکتی این قطعه که هشت میلی‌متر است به چهارصد پله تقسیم می‌شود. سپس یونیت موتور با توجه به شرایط مختلف موتور می‌تواند از یک تا چهارصد پله را طی کند. سپس در ایده‌آل‌ترین وضعیت قرارگیرد تا عملکرد موتور در وضعیت پایدار باشد. زمانی که در وضعیت عدم فشردگی پدال گاز، کولر خودرو روشن شود و یا در خودروهای مجهز به فرمان کمکی از نوع هیدرولیک، فرمان خودرو به سمت چپ و راست چرخانده شود، استپر در مسیر حرکت خود حرکت می‌کند. سپس مسیر عبوری هوا را تغییر می‌دهد. بدین ترتیب میزان هوای ورودی هوا تنظیم می‌شود و همزمان میزان پاشش انژکتور نیز تغییر کرده و دور موتور در وضعیت مناسب قرار می‌گیرد.
استپر موتور چه وظیفه ای در خودرو دارد؟
استپر علاوه بر روشن نگهداشتن خودرو در دورهای آرام، وظایف دیگری بر عهده دارد که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- در زمان سرد بودن موتور، استپر نقش اساسی را ایفا می‌کند. یعنی در زمانی که موتور سرد است با تنظیم سوزن، خودرو با اولین استارت روشن می‌شود.
- استپ موتور دور موتور را در زمان گرفتن بار اضافی تنظیم می‌کند. برای مثال در زمانی که در هوای گرم، کولر خودرو را روشن می‌کنید، عملا در حال تحمیل بار اضافی به موتور هستید. در این زمان باید دور موتور افزایش یابد تا پاسخگوی این بار اضافی باشد که این امر بر عهده استپر موتور است.
- از دیگر وظایف استپر موتور خودرو، تنظیم سوخت و هوا در دور پایین است. منظور از دورهای پایین در خودرو معمولا بین 900 تا 1100 دور در دقیقه است. زمانی که خودرو در حال پارک است و موتور خودرو به صورت درجا و نرمال کار می‌کند، تنظیم سوخت و هوای ورودی توسط استپر انجام می‌شود.
- در زمان تعویض دنده‌ها، این قطعه سرعت خودرو را تنظیم می‌کند. زمانی که راننده در زمان تعویض دنده پای خود را از روی پدال گاز برمیدارد، استپر با جلوگیری از بسته شدن سریع مسیر هوا، سرعت را تنظیم می‌کند. شایان به ذکر است که روی این موضوع در زمانی که راننده پای خود را به صورت ناگهانی از روی پدال ترمز بردارد، رخ می‌دهد.
بررسی علائم خرابی استپر موتور یا استپ موتور
از مهم‌ترین وظایف استپر در زمان استارت زدن موتور است. در این حالت مسیر عبور هوا در وضعیتی مناسب قرار می‌گیرد تا خودرو با کمترین استارت روشن شود و تا زمان گرم شدن خودرو اختلالی در عملکرد موتور پیش نیاید. این وظیفه در خودروهایی که گیربکس اتوماتیک دارند توسط موتور دریچه گاز و یا مکانیزم دیگری انجام می‌گیرد. یکی از روش‌های تست عملکرد استپر توسط راننده و به صورت تجربی به این صورت است که راننده در یک سطح نسبتا صاف و در حالت کاملا بی حرکت قرار گیرد. سپس پدال کلاچ را فشرده و دنده را در دنده یک قرار دهد و بدون اینکه کوچکترین اشاره‌ای به پدال گاز کند، پدال کلاچ به صورت خیلی آرام رها شود.
چنانچه موتور خاموش شد، می‌توان با درصد بالایی احتمال داد که استپر خراب است. اگر در حالت خلاص و وقتی پدال گاز را به هیچ عنوان تحریک نکرده‌اید، دور موتور روی مقادیر بالا قرار می‌گیرد، استپر خراب است. به هرحال عملکرد این قطعه بسیار حساس می‌باشد. بدین ترتیب پیامد خرابی آن سبب افزایش مصرف سوخت و آلایندگی یا بروز یک حادثه ناگوار می‌شود. تشخیص خرابی استپ موتور با علائم دیگری همراه است که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
- افزایش دور موتور بلافاصه بعد از روشن شدن خودرو
- خاموش شدن خودرو با رها کردن پدال گاز
- کاهش دور موتور در بارهای اضافی نظیر روشن بودن کولر
- عدم پایداری دور موتور در زمان درجا زدن
- گازخوردن بی دلیل خودرو پس از روشن شدن
- افزایش دور موتور با افزایش دمای موتور
تمام نشانه‌های خرابی استپر موتور مرتبط با نحوه عملکرد خود استپر هستند. چراکه دریچه آن به درستی باز و بسته نمی‌شود. در نتیجه میزان هوای ورودی به موتور مختل شده و موارد فوق ظاهر خواهند شد.
